Beste mensen,
In de blog van vandaag ga ik in op de hele discussie rondom zwarte piet. Deze discussie is dit jaar extra opgelaaid door de dood van George Floyd en alle (wereldwijde) protesten van de BLM-beweging.
Het belangrijkste argument van voorstanders van zwarte piet is steevast dat het onderdeel is van de Nederlandse cultuur. Allereerst mag dat uiteraard geen argument zijn om daar om die reden maar aan vast te blijven houden. Immers is de cultuur van elk land altijd aan veranderingen in de tijd onderhevig, dus waarom in deze tijd nog zo star vasthouden aan het fictieve figuur zwarte piet?
Dan het belangrijkste argument van de tegenstanders: zwarte piet is een racistisch figuur. Hoe zeer de voorstanders om dit punt heen willen draaien, het feit is en blijft dat het inderdaad een racistisch figuur is. Zwarte piet is deze “folklore” de zwarte knecht/slaaf van een witte (oude) man, wordt vaak als simpel afgeschilderd, heeft kroeshaar, grote rode lippen en draagt in sommige gevallen dragen ze nog steeds gouden oorbellen. Dat laatste is overigens een directe link naar de slavernij, aangezien slaven na verkoop in sommige gevallen deze oorbellen in kregen als bewijs dat ze gekocht waren. Het meest storende vind ik dat de zwarte mensen in onze samenleving aangeeft dat zij zich beledigd en gediscrimineerd voelt door deze fictieve figuur, maar toch blijft een aanzienlijk deel van ons land toch star vasthouden dat ze maar niet moeten zeuren, omdat het anders ten koste zou gaan van ons kinderfeest. Dit is uiterst hypocriet, want als de belediging gericht was tegen de LBTGQ-community in Nederland, dan zou Nederland zich gelijk haasten om dit aan te passen. En stel je voor dat de situatie in Nederland geheel omgekeerd was, dan is de kans groot dat witte mensen ook op de barricade zouden klimmen om dit te stoppen. En sowieso waarom is het zo moeilijk om een fictief figuur af te schaffen als daarmee een net zo belangrijk deel van onze bevolking daardoor niet beledigd of racistisch bejegend wordt? We noemen ons toch altijd zo tolerant in ons land? Op dit vlak is daar echter niets van te merken!
Cultuur
Zoals eerder gezegd wordt als belangrijk argument aangevoerd dat zwarte piet cultuur is, echter is dit een uiterst zwak argument. Ja, festiviteiten rondom sinterklaas bestaat al eeuwen en heeft betrekking op de katholieke heiligenverering van Sint Nicolaas. In heel veel eeuwen was zwarte piet daar nooit, maar dan ook nooit onderdeel van! In eerste instantie was het feest rondom sinterklaas alleen bestemd om presentjes te geven aan wezen, pas later werd dit een “feest” voor iedereen. En toen er op een gegeven moment sprake was van een knecht, dan was dit eeuwenlang niet een zwarte piet, maar een zwarte duivel (zoals in bijvoorbeeld Oostenrijk nog steeds het geval is). Als we in Nederland dan zo vast willen houden aan de echte cultuur omtrent sinterklaas, dan moeten we zwarte piet vervangen door de echte knecht: de zwarte duivel!
Daarbij moet niet vergeten worden dat de verhouding tussen sinterklaas vs zwarte duivel (en later zwarte piet) er altijd één is geweest van het goede vs het kwade. Ook dit is al een reden om tegen zwarte piet te zijn.
Afkomst
Maar waar komt zwarte piet dan vandaan? Daarvoor moeten we terug naar 1850 toen het prentenboek van Jan Schenkman “Sinterklaas en zijn knecht” werd uitgebracht. Het is dan ook puur toevallig dat zijn versie het meest aansloeg aangezien een jaar daarvoor een andere schrijver een sinterklaas zonder knecht/slaaf uitbracht.
In deze tijd was dan de slavernij in Nederland zelf al verboden en afgeschaft, maar het duurde nog tot 1863 tot wij dit ook in Suriname afschafte. Rond deze tijd was ook “blackface” als “cultuur” over komen waaien uit de Verenigde Staten, iets waarvan wordt gezegd dat Jan Schenkman daar ook een liefhebber van was. Dus een ieder die probeert te ontkrachten dat deze link niet bestaan, dan is er genoeg om aan te nemen dat deze link er wel zeker is. En kijk ook naar zwarte piet en het is letterlijk een blackface!
Sindsdien won deze lezing van sinterklaas snel aan populariteit waarbij nog tientallen jaren lang (circa een eeuw lang) aan zwarte piet werd gerefereerd als de zwarte (of Moorse) slaaf/knecht van sinterklaas, waarbij hij ook lange tijd een boeman was. Daarmee werd in onze cultuur het racistische beeld van zwarte piet in onze samenleving gebracht en zijn we jarenlang geïndoctrineerd dat zwarte piet cultuur was en dat er niks mis mee zou zijn.
Racisme
Een ander belangrijk onderdeel van de discussie rondom racisme is dat uit literatuur begin 20e eeuw vaak in heel racistische termen over zwarte piet werd gesproken, waarbij in onze cultuur wel degelijk is aangetoond dat zwarte piet racistisch is! Waar hebben we het zelfs over ? In de jaren 60 van de 20e eeuw was er ook discussie rondom het racistische karakter van zwarte piet, waarna zwarte piet al werd aangepast (blijkbaar in de jaren 60 was er geen moeite om onze cultuur aan te passen. Ook is daarmee wederom een vaststaand feit dat zwarte piet een racistisch (fictief) figuur is!
Een argument die ook vaak snel ter sprake wordt gebracht als de slavernij erbij wordt gehaald (in en door Nederland) is dat de Ashanti’s in Ghana actief betrokken waren bij de slavenhandel. Dat wordt door hen ook niet ontkend, echter waar een belangrijk verschil is dat in Ghana het slavernij-verleden niet wordt weggestopt of gebagetalliseerd, terwijl wij dit in Nederland doen. We houden er in Nederland van om vooral de “goede” prestaties uit onze geschiedenis te benadrukken, maar over onze rol in de slavernij houden we ons heel angstvallig stil. Nederland heeft een actieve rol in de slavernij gehad en het wordt tijd dat we dat ook toegeven en dat ook openlijk afkeuren (o.a. door standbeelden en straatnamen van actieve deelnemers aan de slavernij weg te halen, maar ik dwaal nu te veel af).
Hoe nu verder?
Laat duidelijk zjin dat ik me bewust ben, dat er nog steeds zoveel voorstanders zijn voor zwarte piet, omdat zwarte piet meer dan 100 jaar in onze cultuur heeft gezeten en de meeste van ons niet anders weten. Deze onwetendheid maakt dat ik niet elke voorstander zie als racist, maar meer als onvolledig geïnformeerd en ook te star vasthoudend aan een subjectief begrip “cultuur”. Echter als men met deze kennis toch vast wil houden aan zwarte piet als onderdeel van sinterklaas, dan moet men ook niet raar staan te kijken dat ze op een gegeven moment door anderen als racistisch worden aangezien. Stel je voor dat in jouw familie, vriendengroep, op school of op werk ook een zwart persoon hebt (of zelfs deels zwart), zou je dan met een goed geweten willen vasthouden aan zwarte piet, terwijl je weet dat daarmee die persoon wordt beledigd en racistisch wordt bejegend?
Ik ben sterk voorstander van een sinterklaasfeest zonder zwarte pieten (en laat duidelijk zijn dat het geen roet is, aangezien dit uit eerdere literatuur blijkt dat dit niet zo is, maar ook slaat het nergens op dat door roet in de schoorsteen het gezicht helemaal zwart zou worden, maar de kleding zeer schoon blijft … het is eigenlijk genant als men zich aan deze lezing vast wil houden.
En laten we eerlijk wezen gaan we in eens dit uiterst commerciële feest niet meer vieren zonder zwarte piet? Mensen wees toch eens eerlijk, natuurlijk gaan we gewoon daarmee door. En als sinterklaas dan toch bijgestaan moet worden, vervang ze dan door clowns. De meeste kinderen vinden clowns heel leuk en voordat je het weet is deze nieuwe vorm al snel ingeburgerd en wordt dit als “onze” cultuur beschouwd. Of anders geen knechten, of als men toch echt een knecht wil, dan weer terug naar de echte cultuur van de knecht van sinterklaas: zwarte duivels. Maar ja, dat dit de echte cultuur van sinterklaas is, daar wil men natuurlijk niet aan.
Nogmaals zonder zwarte piet haal je een racistische uiting weg uit het feest en blijft het feest gewoon onverminderd voorbestaan.
Dus laten we toewerken naar een racismevrije versie van sinterklaas en de ingeslagen weg waarin racisme actief uit onze cultuur (van alle kanten overigens) wordt weg gewerkt!
En dan kan men nog steeds van een sinterklaas (zonder piet) kunnen genieten!
Faith Life 